คำราชาศัพท์
ความหมายของคำราชาศัพท์
คำราชาศัพท์หมายถึง คำศัพท์สำหรับพระราชา เป็นภาษาที่กำหนด และตกแต่งขึ้นให้สุภาพ และเหมาะสม เพื่อใช้พูดถึง หรือพูดกับพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ปัจจุบันนี้หมายถึง คำสุภาพที่ใช้กับบุคคลที่ควรเคารพ การรู้เรื่องคำราชาศัพท์เป็นการเรียนรู้ในการใช้ภาษาให้ถูกต้องตามกาลเทศะ และฐานะของบุคคล ภาษาไทยได้กำหนดคำราชาศัพท์ขึ้นใช้ และมีวิธีการใช้ตามระเบียบแบบแผนของภาษาซึ่งนับว่า เป็นวัฒนธรรมอย่างหนึ่งที่แสดงออกทางด้านภาษา
คำราชาศัพท์ : หมวดเครื่องใช้
พระวิสูตร = ม่านหรือมุ้ง
พระสูตร = ม่านหรือมุ้ง
พระเขนย = หมอน
พระทวาร = ประตู
พระบัญชร = หน้าต่าง
พระสุวรรณภิงคาร = คนโทน้ำ
ฉลองพระหัตถ์ช้อน = ช้อน
ฉลองพระหัตถ์ส้อม = ส้อม
ฉลองพระหัตถ์ตะเกียบ = ตะเกียบ
แก้วน้ำเสวย = แก้วน้ำ
พระสาง = หวี
พระแสงกรรบิด = มีดโกน
ซับพระองค์ = ผ้าเช็ดตัว
ซับพระพักตร์ = ผ้าเช็ดหน้า
ผ้าพันพระศอ = ผ้าพันคอ
พระภูษา = ผ้านุ่ง
นาฬิกาข้อพระหัตถ์ = นาฬิกาข้อมือ
พระฉาย = กระจกส่อง
ธารพระกร = ไม้เท้า
พระแท่นบรรทม = เตียงนอน
พระราชอาสน์ = ที่นั่ง
โต๊ะทรงพระอักษร = โต๊ะเขียนหนังสือ
พระราชหัตถเลขา = จดหมาย
ฉลองพระเนตร = แว่นตา
พระที่นั่งเก้าอี้ = เก้าอี้นั่ง
เก้าอี้ประทับ = เก้าอี้นั่ง
พระเขนย = หมอนหนุน
เครื่องพระสุคนธ์ = เครื่องหอม เช่น น้ำหอม แป้งผัดหน้า
เครื่องพระสำอาง = เครื่องประทินผิวหรือเครื่องสำอาง
อ่างสรง = อ่างอาบน้ำ
กระเป๋าทรง = กระเป๋าถือ
พระแสงปนาค = กรรไกร
คำราชาศัพท์ : หมวดร่างกาย
พระอุระ = หน้าอก
พระทรวง = หน้าอก
พระหทัย = หัวใจ
พระกมล = หัวใจ
พระอุทร = ท้อง
พระนาภี = สะดือ
พระกฤษฎี = สะเอว
บั้นพระองค์ = สะเอว
พระปรัศว์ = สีข้าง
พระผาสุกะ = ซี่โครง
พระเศียร = ศีรษะ
พระนลาฏ = หน้าผาก
พระขนง = คิ้ว
พระภมู = คิ้ว
พระเนตร = ดวงตา
พระจักษุ = ดวงตา
พระนาสิก = จมูก
พระนาสา = จมูก
พระปราง = แก้ม
พระโอษฐ์ = ปากริมฝีปาก
ต้นพระหนุ = ขากรรไกร
พระกรรณ = หูหรือใบหู
พระพักตร์ = ดวงหน้า
พระศอ = คอ
พระรากขวัญ = ไหปลาร้า
พระอังสกุฏ = จะงอยบ่า
พระกร = แขน
พระกัประ = ข้อศอก
พระกะโประ = ข้อศอก
พระกัจฉะ = รักแร้
พระหัตถ์ = มือ
ข้อพระกร = ข้อมือ
ข้อพระหัตถ์ = ข้อมือ
พระปฤษฏางค์ = หลัง
พระขนอง = หลัง
พระโสณี = ตะโพก
พระที่นั่ง = ก้น
พระอูรุ = ต้นขา
พระเพลา = ขาหรือตัก
พระชานุ = เข่า
พระชงฆ์ = แข้ง
หลังพระชงฆ์ = น่อง
พระบาท = เท้า
ข้อพระบาท = ข้อเท้า
พระปราษณี = ส้นเท้า
ส้นพระบาท = ส้นเท้า
พระฉวี = ผิวหนัง
พระโลมา = ขน
พระพักตร์ = ใบหน้า
พระมังสา = เนื้อ
คำราชาศัพท์ : หมวดอาหาร
เครื่องเสวย = ของกิน
เครื่องคาว = ของคาว
เครื่องเคียง = ของเคียง
เครื่องว่าง = ของว่าง
เครื่องหวาน = ของหวาน
พระกระยาหาร = ข้าว
พระกระยาต้ม = ข้าวต้ม
ขนมเส้น = ขนมจีน
ผักรู้นอน = ผักกระเฉด
ผักสามหาว = ผักตบ
ผักทอดยอด = ผักบุ้ง
ฟักเหลือง = ฟักทอง
ถั่วเพาะ = ถั่วงอก
พริกเม็ดเล็ก = พริกขี้หนู
เห็ดปลวก = เห็ดโคน
เยื่อเคย = กะปิ
ปลาหาง = ปลาช่อน
ปลาใบไม้ = ปลาสลิด
ปลายาว = ปลาไหล
ปลามัจฉะ = ปลาร้า
ลูกไม้ = ผลไม้
กล้วยเปลือกบางหรือกล้วยกระ = กล้วยไข่
ผลมูลละมั่ง = ลูกตะลิงปลิง
ผลอุลิด = ลูกแตงโม
ผลอัมพวา = ผลมะม่วง
นารีจำศีล = กล้วยบวชชี
ขนมดอกเหล็กหรือขนมทราย = ขนมขี้หนู
ขนมสอดไส้ = ขนมใส่ไส้
ขนมทองฟู = ขนมตาล
ขนมบัวสาว = ขนมเทียน
คำราชาศัพท์ : หมวดเครือญาติ ราชตระกูล
พระอัยกา = ปู่หรือตา
พระอัยยิกา = ย่าหรือยาย
พระปัยกา = ปู่ทวดหรือตาทวด
พระปัยยิกา = ย่าทวดหรือยายทวด
พระชนกหรือพระราชบิดา = พ่อ
พระชนนีหรือพระราชมารดา = แม่
พระสสุระ = พ่อสามี
พระสัสสุ = แม่สามี
พระปิตุลา = ลุงหรืออาชาย
พระปิตุจฉา = ป้าหรืออาหญิง
พระมาตุลา = ลุงหรือน้าชาย
พระมาตุจฉา = ป้าหรือน้าหญิง
พระสวามีหรือพระภัสดา = สามี
พระมเหสีหรือพระชายา = ภรรยา
พระเชษฐา = พี่ชาย
พระเชษฐภคินี = พี่สาว
พระอนุชา = น้องชาย
พระขนิษฐา = น้องสาว
พระราชโอรสหรือพระเจ้าลูกยาเธอ = ลูกชาย
พระราชธิดา,พระเจ้าลูกเธอ = ลูกสาว
พระชามาดา = ลูกเขย
พระสุณิสา = ลูกสะใภ้
พระราชนัดดา = หลานชายหรือหลานสาว
พระภาคิไนย = หลานที่เป็นลูกของพี่สาวหรือน้องสาว
พระภาติยะ = หลานที่ลูกของพี่ชาย หรือน้องชาย
พระราชปนัดดา = เหลน
คำราชาศัพท์ : หมวดกิริยา
ประทับ = นั่ง
ถวายบังคม = ไหว้
ทรงยืน = ยืน
บรรทม = นอน
ทรงพระสรวล = หัวเราะ
พระราชดำรัส = คำพูด
ตรัส = พูดด้วย
ทรงพระปินาสะ = จาม
สรงพระพักตร์ = ล้างหน้า
ชำระพระหัตถ์ = ล้างมือ
เสด็จพระราชดำเนิน = เดินทางไปที่ไกล ๆ
เสด็จลง = เดินทางไปที่ใกล้ ๆ
ทรงพระราชนิพนธ์ = แต่งหนังสือ
ทรงพระกาสะ = ไอ
ทรงพระปรมาภิไธย = ลงลายมือชื่อ
ทรงสัมผัสมือ = จับมือ
ทรงพระเกษมสำราญ = สุขสบาย
พระราชโองการ = คำสั่ง
พระราโชวาท = คำสั่งสอน
พระราชปฏิสันถาร = ทักทาย
มีพระราชประสงค์ = อยากได้
พระราชปฏิสันถาร = ทักทายปราศรัย
เสด็จประพาส = ไปเที่ยว
พระราชปุจฉา = ถาม
ถวายบังคม = ไหว้
พระบรมราชวินิจฉัย = ตัดสิน
ทอดพระเนตร = ดู
พระราชทาน = ให้
พระราชหัตถเลขา = เขียนจดหมาย
ทรงเครื่อง = แต่งตัว
ทรงพระอักษร = เรียน เขียน อ่าน
คำราชาศัพท์ : หมวดสรรพนาม
ข้าพระพุทธเจ้า ใช้กับ พระมหากษัตริย์
กระผม, ดิฉัน ใช้กับ ผู้ใหญ่, พระสงฆ์
ใต้ฝ่าละอองธุรีพระบาท ใช้กับ พระมหากษัตริย์
ใต้ฝ่าละอองพระบาท ใช้กับ พระบรมราชินี พระบรมราชนนี พระบรมโอสรสาธิราช
พระบรมราชกุมารี
ฝ่าพระบาท ใช้กับ เจ้านายชั้นสูง
พระคุณเจ้า ใช้กับ พระสงฆ์ผู้ทรงสมณศักดิ์
พระคุณท่าน ใช้กับ พระภิกษุสงฆ์ทั่วไป
พระเดชพระคุณ ใช้กับ เจ้านาย, หรือพระภิกษุที่นับถือ
พระองค์ พระราชา, พระพุทธเจ้า, เทพผู้เป็นใหญ่
ท่าน ใช้กับ เจ้านาย, ขุนนางผู้ใหญ่, พระภิกษุ, ผู้ใหญ่ที่นับถือ
คำราชาศัพท์ : หมวดพระสงฆ์
สรงน้ำ = อาบน้ำ
จังหัน = อาหาร
จำวัด = นอน
ฉัน = รับประทาน
นิมนต์ = เชิญ
อาพาธ = ป่วย
อาสนะ = ที่นั่ง
ลิขิต = จดหมาย
ปัจจัย = เงิน
ปลงผม = โกนผม
กุฏิ = เรือนที่พักในวัด
ห้องสรงน้ำ = ห้องอาบน้ำ
ประเคน = ถวาย
เพล = เวลาฉันอาหารกลางวัน
ถาน = เวจกุฎี ห้องสุขา
ภัตตาหาร = อาหาร
ตาย = มรณภาพ
ใบปวารณา = คำแจ้งถวายจตุปัจจัย
สลากภัต = อาหารถวายพระด้วยสลาก
อังคาด = เลี้ยงพระ
เสนาสนะ = สถานที่พระภิกษุใช้อาศัย
ไตรจีวร = เครื่องนุ่งห่ม
คิลานเภสัช = ยารักษาโรค
อุบาสก,อุบาสิกา = คนรู้จัก
รูป = ลักษณนามสำหรับพระภิกษุ (ปัจจุบันใช้ได้ทั้งรูปและองค์)
องค์ = ลักษณนามสำหรัพระพุทธรูป
พระโอวาท = คำสอน(พระสังฆราช)
พระบัญชา = คำสั่ง(พระสังฆราช)
พระแท่น = ธรรมาสน์(พระสังฆราช)
พระสมณสาสน์ = จดหมาย(พระสังฆราช)
คำราชาศัพท์ : คำสุภาพ
หมวดพืชผักต่างๆ
คำสามัญ & คำสุภาพ
ผักบุ้ง = ผักทอดยอด
ผักกระเฉด = ผักรู้นอน
ผักตบ = ผักสามหาว
ดอกขจร = ดอกสลิด
ถั่วงอก = ถั่วเพาะ
ฟักทอง = ฟักเหลือง
หัวปลี = ปลีกกล้วย
พริกขี้หนู = พริกเม็ดเล็ก
ผักปลาบ = ผักไห่
มะเขือกระหำแพะ = มะเขือเผา
หมวดผลไม้ต่างๆ
คำสามัญ & คำสุภาพ
กล้วยไข่ = กล้วยเปลือกบาง, กล้วยกระ
ฟักทอง = ฟักเหลือง
แตงโม = ผลอุลิด
ลูกตะลิงปลิง = ผักมูลละมั่ง
ลูกมะม่วง = ผลอัมพรา
หมวดดอกไม้ต่างๆ
คำสามัญ & คำสุภาพ
ดอกซ่อนชู้ = ดอกซ่อนกลิ่น
ดอกนมแมว = ดอกถันวิฬาร์
ดอกยี่หุบ = ดอกมณฑาขาว
ดอกขี้เหล็ก = ดอกเหล็ก
ดอกมะลิ = ดอกมัลลิกา
หมวดสัตว์ต่างๆ
คำสามัญ & คำสุภาพ
ปลาสลิด =ปลาใบไม้
ควาย = กระบือ
วัว = โค
ปลาช่อน = ปลาหาง
ไส้เดือน = รากดิน
ปลิง = ชัลลุกา, ชัลลุกะ
หมู = สุกร
หมา = สุนัข
แมว = วิฬาร์
หนู = มูสิกะ
ลิง = วานร
ปลาไหล = ปลายาว
หอยอีรม = หอยนางรม
เต่า = จิตรจุล
ไข่ = ฟองไข่
แมลงต่างๆ = กีฏ (กี ตะ)
แมลงวัน = มักขิกา
นกเค้าแมว = นกอุลูก (อุ ลู กะ)
หมวดเรียกชื่ออาหารต่างๆ
คำสามัญ & คำสุภาพ
ปลาร้า = ปลามัจฉะ
กะปิ = เยื่อเคย
ขนมจีน = ขนมเส้น
ขนมตาล = ขนมทองฟู
ขนมเทียน = ขนมบัวสาว
ขนมสอดไส้ = ขนมใส่ไส้
ขนมขี้หนู = ขนมทราย
กล้วยบวชชี = นารีจำศีล
ถั่วเขียวต้ม = จรกาลงสรง
ไข่เยี่ยวม้า = ไข่สำเภา
หมวดอื่นๆ
คำสามัญ & คำสุภาพ
หิน =ศิลา
สากกะเบือ =ไม้ตีพริก
ครกกะเบือ = ครกตีพริก
ขี้ผึ้ง = สีผึ้ง
คำราชาศัพท์ : หมวดเครื่องใช้
|
|
คำราชาศัพท์ : หมวดร่างกาย
|
|
คำราชาศัพท์ : หมวดอาหาร
|
|
คำราชาศัพท์ : หมวดเครือญาติ ราชตระกูล
|
|
คำราชาศัพท์ : หมวดกิริยา
|
|
คำราชาศัพท์ : หมวดสรรพนาม
|
|
คำราชาศัพท์ : หมวดพระสงฆ์
|
|
คำราชาศัพท์ : คำสุภาพ
|
|